Shades of Magic (ပုသိမ်ထီး)

2013 နိုဝင်ဘာလထုတ် Reader’s Digest မှာပါတဲ့ ကနေဒါဓာတ်ပုံဆရာ Brent Lewin ရဲ့ဓာတ်ပုံဆောင်းပါးပါ။ ပုသိမ်ထီး လုပ်တဲ့ လုပ်ငန်းခွင်မှာ ရိုက်ထားတဲ့ စိတ်ဝင်စားစရာ ဓာတ်ပုံတွေနဲ့ အင်တာဗျူးဖြစ်ပါတယ်။

လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်ပေါင်း ၁၃ဝ ခန့်က ဦးရွှေစာဆိုသူက သီပေါမင်းရဲ့ နန်းတော်ထဲမှာ ထီးထုတ်လုပ်သူ ပညာရှင်ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီအချိန်က အဝတ်ဖြင့်ပြုလုပ်ပြီး အထူးဒီဇိုင်းများဖြင့် ဖန်တီးထားသော ထီးများကို ဘုရင့်တောင်ဝင်မိသားစုနှင့် အခွင့်ထူးခံ လူအချို့သာ တရားဝင် အသုံးပြုခွင့်ရှိတာပါ။ ထီးကို အဆောင်အယောင် သင်္ကေတ တစ်ခုအဖြင့် အသုံးပြုကြသလို အခမ်အနားအပြင်အဆင်များ၊ ဧည့်သည်ကြိုဆိုခြင်း အခမ်းအနားများတွင် သုံးကြသည်။

၁၈၈၅ခုနှစ် ရတနာပုံနန်းတော်ကို ဗြိတိသျှတို့ သိမ်းပိုက်လိုက်ပြီးနောက် ဦးရွှေစာသည် ဧရာဝတီမြစ်ကိုစုန်ဆင်းကာ တိမ်းရှောင်ခဲ့သည်။ ထိုသို့စုန်ဆင်းခဲ့ရာ ကီလိုမီတာ ၇ဝဝခန့်ကွာဝေးသော ဧရာဝတီ မြစ်ဝကျွန်းပေါ်မြို့တစ်မြို့ဖြစ်တဲ့ ပုသိမ်မြို့သို့ ရောက်ရှိခဲ့သည်။ ဦးရွှေစာသည် စားဝတ်နေရေးအတွက် ထီးလုပ်သော အလုပ်ရုံကလေးကို ပုသိမ်မြို့တွင် စတင်ခဲ့သည်။ နောင်အခါ ပုသိမ်ထီးဟု နာမည်ကျော်ကြားသော ထီးများကို စတင်ထုတ်လုပ်ခဲ့လေ၏။

ယခုအခါ ပုသိမ်မြို့ကလေး၏ သင်္ကေတမှာလည်း ဦးရွှေစာ စတင်ထုတ်လုပ်ခဲ့သော ၄င်းပုသိမ်ထီးပင် ဖြစ်သည်။ နောင်အခါ ဦးရွှေစာသည် ထီးလုပ်ငန်း နည်းပညာနှင့် လျို့ဝှက်ချက်များကို သားဖြစ်သော ဦးစောထံ လက်ဆင့်ကမ်းသည်။ ဦးစောသည် အခြားသူများနှင့် စိတ်ဝင်စားသူများအား လက်ဆင့်ကမ်း သင်ကြားပေးပြီး ရိုးရာအမွေအနှစ်ကို ထိမ်းသိမ်းရန် စိတ်အားထက်သန်၏။

ဦးရွှေစာ၏သား ဦးစော

လက်ရှိအချိန်မှာတော့ ဦးစောရဲ့သားဖြစ်သူ ကိုမင်းနိုင်က အဆိုပါ မိသားစုလုပ်ငန်းကြီးကို ဦးစီးလုပ်ကိုင်လျက်ရှိပါတယ်။

“ အခုတော့ ထီးလုပ်တဲ့သူတွေက ပုသိမ်မှာ အများကြီးဖြစ်နေပါပြီ .. ကျနော့်အဖေက သူတို့ကို အလုပ်ပေးတယ်၊ စားစရာပေးတယ်၊ လစာလည်းပေးပြီး သင်ပေးပါတယ် … ကျနော့်အဖေဆီမှာ တစ်နှစ်လောက် သင်ပြီးရင်တော့ သူတို့အလုပ်ကထွက်ပြီး ကိုယ်ပိုင်အလုပ်ရုံလေးတွေ လုပ်ကြတော့တာပေါ့ ” ဟုဦးစောရဲ့သားဖြစ်သူ ကိုမင်းနိုင်က ပြောပါတယ်။

ဦးရွှေစာ၏မြေး ကိုမင်းနိုင်

ရွှေစာ ပုသိမ်ထီးအလုပ်ရုံက လက်ရှိအချိန်အထိ ပုသိမ်မှာ အကြီးဆုံးနှင့် ပြည်တွင်းပြည်ပ စျေးကွက်မှာ အကျော်ကြားဆုံး ထီးလုပ်ငန်းအဖြင့် ရပ်တည်နေဆဲ ဖြစ်ပါတယ်။

ကိုမင်းနိုင်ရဲ့အလုပ်ရုံမှာ အလုပ်သမား ၂၅ယောက်ခန့်ရှိပြီး ကျယ်ပြန့်တဲ့ခြံကြီးထဲမှာ အလုပ်သမားတချို့က လုပ်ပြီးသား ထီးတွေကို နေလှန်းပြီး အခြောက်ခံနေကြသလို၊ အချို့ကလည်း နောက်တသုတ်လုပ်မယ့် ထီးတွေအတွက် ဝါးတွေဖြတ်ပိုင်းကာ ပြင်ဆင်နေကြတာကို တွေ့ရပါမယ်။ တချို့ကလည်း လုပ်လက်စ ထီးတွေအတွက် ထီးဖရိမ်အကြမ်းထည်တွေ တပ်ဆင်နေကြတယ်။ အမျိုးသမီးတချို့ သီချင်းတကြော်ကြော်နဲ့ ထီးအမိုးပိတ်စတွေကို တိုင်းထွာပြီး ဖြတ်တောက်နေကြ၏။ အစကနေ အဆုံးထိ ဘာစက်ကိရိယာကိုမှ မသုံးပဲ ရာနှုန်းပြည့် handmade ဖြစ်တဲ့အကြောင်း ကိုမင်းနိုင်က ဂုဏ်ယူစွာနဲ့ ပြောပါတယ်။

ပုသိမ်ထီးတွေကို တပ်ဆင်ထုတ်လုပ်ရာမှာ အဆင့်ပေါင်း ၅၆ ဆင့်ရှိပြီး အချိန်ကာလ တစ်ပတ်အထိကြာပါတယ်။ ထုတ်လုပ်ရာမှာ အဓိကအရေးကြီးတဲ့ အစိတ်အပိုင်းနှစ်ခုကတော့ ဝါးဖြင့်ပုံစံသွင်းရာတွင် သေသပ်မှုနှင့် အသုံးပြုသည့် အဝတ်ပိတ်စ အမျိုးအစားပေါ်တွင် မူတည်သည်ဟု ကိုမင်းနိုင်က ရှင်းပြသည်။ “ကျနော်တို့ ဝါးတွေကိုရွေးချယ်ရာမှာလည်း မိုးရာသီမှာ ခုတ်ထားတဲ့ ဝါးတွေကိုပဲ သုံးပါတယ် .. အဲဒါမှ အကောင်းဆုံး အခြေအနေကို ရမှာပါ။” “သုံးမယ့်သစ်တွေကိုလည်း သဘာဝအတိုင်း နှစ်လလောက် ရေစိမ်ထားပြီး အရောင်ချွတ်ပါတယ်” အဲဒီနှစ်ဆင့်စလုံးက သစ်တွေဝါးတွေမှာရှိတဲ့ ပိုးမွှားတွေကို ဖယ်ရှားနိုင်ဖို့ပါ။

ထီးလုပ်ရာမှာ အသုံးပြုသည့်ကော်ကို နဂိုမူလနည်းပညာအတိုင်း ပီလောပီနံ၊ တည်သီးအရည်၊ ကောက်ညင်းအမှုန့်တို့ကို ရောစပ်အသုံးပြုသည်။ နောက်ဆုံးအဆင့် နေလှမ်းအခြောက်ခံပြီးသော ထီးအသစ်များကို အရောင်တင်ရန်အတွက် နှမ်းဆီကို အသုံးပြုသည်။

တင်ပို့ရောင်းချမည့် နေရာဒေသပေါ်မူတည်ပြီး ထီးအပေါ်မှာ ရေးချယ်ရသည့် အရောင်ဒီဇိုင်းများလည်း ကွဲပြားသည်ဟု ကိုမင်းနိုင်က ရှင်းပြသည်။ “မန္တလေးဘက်ကို ပို့မယ်ဆို သူတို့အကြိုက်က အရောင်၂ရောင် ဒါမှမဟုတ်၃ရောင်၊ ပန်းပုံလေးတွေနဲ့ လိပ်ပြာပုံကလေးတွေ ဒီဇိုင်းလုပ်ပေးရတယ်။ ဒါက တော်ဝင်နန်းတွင်းမှာသုံးတဲ့ အရောင်ဒီဇိုင်းမျိုးပေါ့။ ပုဂံဘက်ကိုဆိုရင်တော့ အရောင်မှိုင်းမှိုင်း ရှေးကျကျဒီဇိုင်းပါ … ဒါက ကျနော်တို့ဆီမှာ ရေပန်းအစားဆုံး ဒီဇိုင်းလည်း ဖြစ်ပါတယ်။ အနီရောင်၊ အညိုရောင်နှင့် အဖြူဆွတ်ဆွတ်တွေက ပုဂံဘုရား နံရံဆေးရေးတွေမှာ တွေ့ရလေ့ရှိတဲ့ အရောင်အတွဲအစပ်တွေပါ။”

“ရှေးဒီဇိုင်းတွေ၊ ရိုးရာအငွေ့အသက်တွေကို ခေတ်ပေါ်ရေးနည်းနဲ့ တွဲစပ်ရတာကို ကျနော်ကြိုက်ပါတယ်။ရေးဆွဲသမျှ  လိုင်းတွေ pattern တွေကိုလည်း အမြဲတမ်း ဆန်းသစ်နေစေဖို့ အလေးအနက်ထားပါတယ်။”

အဝတ်ပိတ်စ သုံးတဲ့ထီးတွေကို ဘုန်းတော်ကြီးတွေကတော့ ယနေ့အချိန်ထိ သုံးစွဲနေကြဆဲဖြစ်သည်။ သာမန်အားဖြင့် ပုသိမ်ထီးကို မိုးဒဏ် လေဒဏ်မှ ကာကွယ်ရန်အတွက် အသုံးပြုကြခြင်းမဟုတ်ပဲ နေအိမ်၊ ဟိုတယ်နှင့် အပန်းဖြေရာဥယျာဉ် ပန်းခြံများတွင် အလှဆင်ကြရန်အတွက် အဓိက အသုံးပြုကြသည်။ မြန်မာပြည်သို့လာရောက် လည်ပတ်ကြသော နိုင်ငံခြားသားများအကြား ပုသိမ်ထီးသည် အလွန်နာမည်ကျော်ကြားသော ဝယ်ယူရန် လက်ဆောင်ပစ္စည်းတစ်ခုလည်း ဖြစ်ပါသည်။

ကိုမင်းနိုင်သည် ဘိုးစဉ်ဘောင်ဆက် လုပ်ကိုင်ခဲ့သော နာမည်ကျော် ပုသိမ်ထီးလုပ်ငန်းကို အောင်မြင်စွာ ထိမ်းသိမ်းနိုင်သူဖြစ်သည်။ “ကျနော်က ဒီအလုပ်ထဲမှာပဲ မွေးတာ၊ အဘိုးလက်ထက်ကထဲက စခဲ့တဲ့လုပ်ငန်းကို ကျနော်စွမ်းအားရှိသလောက် ထိမ်းသိမ်းမယ်၊ ကျနော်တို့ မရှိတော့တဲ့ အချိန်တွေမှာလည်း ဒီရိုးရာ လက်မှုလုပ်ငန်းဟာ တည်ရှိနေမှာပဲလို့လည်း မျှော်လင့်ပါတယ်"ဟု ကိုမင်းနိုင်က ပြောသွားပါတယ်။

Ref and Translated : Reader’s Digest | November 2013
Photographer : Brent Lewin